چرخه های قاعدگی نامنظم به دلیل عدم تخمک گذاری در چند سال اول پس از قاعدگی به خوبی توصیف شده است ، اما مسیر رشد طبیعی
از دوره های تخمک گذاری غیر تخمک گذاری تا بلوغ در دوران بلوغ هنوز تعریف نشده است. این مقاله درک بسیار محدود ما از این مرحله نهایی توسعه محور تولید مثل زنان و اینکه چرا تحقیقات بیشتر در این زمینه برای سلامت زنان حیاتی است ، ارائه می شود.
نمو سیکل های تخمک گذاری در نوجوانان :
سیکل های ماهانه در بانوان شامل 4 مرحله می باشد که مرحله ابتدایی دوره خونریزی، فاز دوم مرحله رشد فولیکولها (فاز فولیکولار) مرحله سوم تخمک گذاری یا ovulation و مرحله چهارم فاز جسم زرد یا لوتئال می باشد.
در فاز اول بافت اندومتریال به صورت خونریزی از واژن خارج می شود که این مایع شامل خون و سلولهای پوششی دیواره رحم (سلولهای اندومتریال) و مخاط می باشد.
طول این دوره به صورت میانگین 7 روز میباشد. نکته مهم در این زمان رعایت نکات بهداشتی بوده در خانم هایی که به جای padهای بهداشتی از تامپون استفاده می کنند خطر بروز سندرم شوک سمی ( TSS) وجود دارد لذا نیازمند مراقبت کامل بهداشتی میباشد.
فاز دوم که از شروع دوره خونریزی تا زمان تخمک گذاری ادامه می یابد و توسط محور هیپوتالاموس، هیپوفیز از طریق ازادسازی هورمون محرک فولیکول ها (FSH) عمل می کند این هورمون باعث رشد به طور متوسط 5 تا 20 فولیکول میشود.
فولیکول (follicle) کانونهای کیستی کوچکی بوده که حاوی سلول تخم نابالغ می باشد که معمولا در هر سیکل فقط یکی از انها بالغ شده بقیه فولیکول ها به صورت نابالغ باقی میمانند که در صورت بلوغ بیش از 1 فولیکول احتمال بارداری های چند قلویی وجود دارد.
فاز سوم تخمک گذاری بوده که سیستم هورمونی بسیار دقیق و حساسی کنترل این مرحله را به عهده دارد . معمولا در میانه سیکل افزایش هورمونهای LH و FSH مشاهده میشود که افزایش ناگهانی هورمون LH باعث پاره شدن فولیکول غالب و ازادشدن سلول تخم میباشد.
فاز چهارم که فاز لوتئال یا جسم زرد نامیده می شود پس از تخمک گذاری شروع شده تا انتهای سیکل ادامه می یابد. باقیمانده فولیکول پس از تخمک گذاری تبدیل به جسم زرد شده که تولید کننده هورمون پروژسترون میباشد البته مقادیر اندکی استروژن نیز به همراه ان ایجاد میشود. ترکیب این دو هورمون شرایط هورمونی مناسبی را ایجاد کرده تا امادگی اندومتر برای پذیرش بارداری را فراهم کند.
دوره های قاعدگی طولانی و نامنظم در یک –دو سال پس از شروع عادت (منارک)شایعه میباشد اما اکثر این دختران نوجوان تا اواخر نوجوانی به سمت دوره های منظم سیکل (با فواصل 24-38 روز ) وارد میشود.
نکته مهم در این سنین افتراق موارد PCOS (سندروم تخمدان پلی کیستیک )از تغییرات فیزیولوژیک طبیعی میباشد .
سالهای ابتدایی پس از منارک:
چه زمانی دختران به اولین سیکل تخمک گذار میرسند؟
عموما در یک تا دو سال اول فاقد تخمک گذاری میباشند.
سن دقیقی جهت شروع اولین دوره تخمک گذاری وجود نداشته فاکتورهای متغیری در این تاریخ تاثیر دارند.
1- طول سیکل 25-35 روزه عموما موید تخمک گذاری بوده (در زنان بالغ) اما در دوره نوجوانی طول سیکل با تخمک گذاری ارتباط ندارد.
2-درجه حرارت پایه : ( basal body temperature: BBT)
درجه حرارت پایه ( BBT) یک روش تشخیص تخمک گذاری ( ovulation) بوده که به دلیل وجود پروژسترون (P4) افزایش مختصری در زمان تخمک گذاری داشته و تا انتهای سیکل ادامه می یابد. در مطالعات مختلف صحت این روش متغیر اعلام شده (حدود 22%) و خصوصا در افرادی که فاز لوتئال کوتاهی دارند کاملا دقت پایینی دارد.
3-اندازه گیری سطح پروژسترون ( P4) :
اندازه گیری سطح پروژسترون می تواند در ادرار ، سرم بیمار و همچنین ترشحات بزاقی انجام گیرد.
پروژسترون سرم با نام P4 و متابولیت اصلی ان در ادرار به نام
پرگناندیول (pregnondeiol) ( Pd) یکی از حساس ترین متدهای تشخیص تخمک گذاری میباشد.
در برخی مطالعات اندازه گیری این مارکرها در هفته اول و سوم سیکل انجام میشود.
به علاوه استانه سطح پروژسترون موید تخمک گذاری متغیر بوده گاهی از اوقات تا سطح 1.65 ng/ml میباشد.
در ماه های ابتدایی پس از شروع عادت سطح پروژسترون تدریجا افزایش یافته لیکن متد مشخصی جهت سطح سرمی P4 و تعیین یک استانه مشخص در گروه های نژادی و سنی مختلف وجود ندارد.
در مجموع در صورتی که در بررسی های هورمونی و سونوگرافی علامتی از سندروم تخمدان poly cystic (PCOS) و یا اختلالات قابل توجه هورمونی وجود نداشته باشد ، تنها پیگیری بالینی و پیگیری های دوره ای سونوگرافی در صورت لزوم پیشنهاد میشود.