سنگ کلیه NEPHROLITHIASIS
کلمه nephrolithiasis اختصاصاً اشاره به وجود سنگهای کلیوی دارد
(renal stone –or- renal caLculi )لیکن اغلب موارد سنگهای کلیوی و سنگهای حالب به طور مشترک بحث می‌شود ،سنگ های حالب تقریباً همیشه منشاً کلیوی داشته پس از خروج از کلیه ها در حالب‌ها متوقف می شوند که برخی از آنها می توانند در کلیه مربوط انسداد ایجاد کنند.که این انسداد باعث ایجاد تورم شده و حالتی به نام هیدرونفروز ایجاد می کند .(hydronephrosis) که متعاقب آن همراه با اتساع حالب نیز می‌باشد(hydroureter) . علت ایجاد درد در اثر سنگ کلیوی به دلیل اتساع ناشی از ایجاد انسداد و همچنین اسپاسم ایجاد شده در عضلات صاف حالب‌ها می باشد،به دلیل عصب‌دهی سیستم مشترک ادراری (کلیه – مثانه -حالب) و همچنین بیضه‌ها در آقایان دردهای ناشی ازجابجائی سنگ در سیستم فوقانی ادراری و بخش‌های ابتدائی حالب‌ها می‌تواند به صورت درد انتشاری در بخش‌های تحتانی شکم مجاور مثانه ویا حتی بیضه‌ها احساس شود .سایر علائم جابجائی سنگ در سیستم ادراری به صورت حالت تهوع ،استفراغ،و همچنین بروز اختلالات ادراری خصوصا کاهش ادرار،تکررادرار ،ادرارخونی می باشد(hematuria) می‌باشد.
بهترین روش برای تشخیص سنگهای ادراری استفاده از سونوگرافی می باشد
.جهت انجام سونوگرافی بهتراست بیمار ناشتا بوده ،در صورت نفخ شکمی ،سابقه یبوست ،وجود گازشدید در روده‌ها بهتر است قبل از انجام سونوگرافی از ترکیبات جاذب گاز و همچنین کاهش دهنده نفخ شکم با مشورت پزشک استفاده نماید ،همچنین مثانه باید نیمه متسع بوده در زمان انجام سونوگرافی در صورت وجود سایه شبیه به گاز و عدم وجود انسداد در حالب‌ها بررسی طول مسیر حالب ها امکان پذیر نمی باشد وتنها چند سانتیمتر ابتدای حالب‌ها قابل بررسی می باشد .در روشهای مختلف درمانی جهت وجود سنگهای کلیه و مجاری ادراروجود دارد که شایع ترین آنها در صورت سایز نسبتاً کوچک سنگ انجام ورزش واستفاده از مایعات فراوان و استفاده ازداروهائی که شل کننده عضلات صاف مسیر حالب‌هابوده می باشند که احتمال دفع سنگ وجود دارد .در صورت وجود سنگهای بزرگ و کم بودن احتمال دفع این سنگ‌ها مثلا در بیمارانی که توان فعالیت بدنی ندارند یا اختلالاتی در مسیر سیستم ادراری دارند از روشهای تهاجمی تر از جمله استفاده از سنگ شکن (ESWL) و همچنین استفاده از روشهای سنگ شکن با روش اندوسکوپی پیشنهاد می شود که در تمامی این موارد باید باپزشک معالج هماهنگ شود .
روش ESWL جهت شکستن سنگ:
روش TUL جهت شکستن سنگ از مسیر حالب ها :
در بیمارانی که دارای سنگ کلیه و مجاری ادرار می باشند متدهای تغذیه نیز تاثیر به سزایی دارند .در ابتدا بایستی ترکیب سنگ بیمار مشخص شود لیکن صرف نظر از نوع سنگ راهکار اصلی افزایش حجم مصرف آب روزانه تا حدودی می باشد که میزان خروجی ادرار در شبانه روزحدود 2 لیترباشد .با توجه به اینکه شایع ترین ایجاد سنگ می تواند افزایش دفع کلسیم در ادرار باشد محدود نمودن مصرف کلسیم به صورت خوراکی در افرادی که از لحاظ متابولیک سنگ ساز می باشند توصیه می شود ،ذکر این نکته حائز اهمیت است که همه افراد از نظر متابولیک سنگ ساز نبوده شرط سنگ سازی فعال ایجاد سنگ جدید در طی یک دوره 6 ماهه و یا افزایش رشد سنگ های قدیمی در طی دوره 6ماه می باشد . رژیم های غذائی که میزان کلسیم آنها بیشتر از یک گرم در هرروزمی باشد (خصوصا میزان پروتئین و سدیم آنها بایستی پائین باشد )می توانند اثرات مراقبتی در تشکیل سنگ در بیمارانی باشند که دچار افزایش دفع کلسیم می باشندhyperclaciuric-stone) می باشد . همچنین محدود نمودن میزان مصرف نمک در شبانه روز نیز در ایجاد سنگ مفید می باشد .رژیم های با پروتئین پایین باعث کاهش دفع کلسیم (claciuria) می شوند.لذا دراین گروه از بیماران رژیم های کم پروتئین توصیه می شود .مصرف اسیدهای چرب امگا 3 (OMEGA-3)و همچنین سبوس دانه های مختلف گیاهی در کاهش دفع کلسیم تاثیر دارد یکی دیگر از علل سنگ سازی افزایش دفع اگزالات می باشد(hyperoxaluria) بنابراین رژیم غذائی که میزان اگزالات پائین و میزان کلسیم در محدوده نرمال یا حتی بالا داشته باشند (800تا1200 میلی گرم در روز برای بالغین) می تواند باعث کاهش دفع اگزالات در ادرارشده و شانس ایجاد سنگ های از نوع اگزالات را کاهش دهد . محدود نمودن مصرف پروتئین هر چند می تواند باعث کاهش دفع اگزالات باشد اما در صورت استفاده از رژیم های غذائی گیاه خواری میزان دفع اگزالات ادرار افزایش خواهد داشت . افزودن سبوس دانه های مختلف به رژیم غذائی به رژیم های غذائی کم اگزالات تاثیر این رژیم های غذائی راجهت کاهش دفع اگزالات کاهش می دهد ،لذا در صورت وجود (hyperoxaluria) در بیمار نبایستی از سبوس دانه های مختلف استفاده نمود (ترجیحاً) افزودن میوه وسبزیجات به رژیم غذائی با پروتئین مناسب (mixed- diet) باعث افزایش قابل توجهی دفع اگزالات نخواهد شد . مصرف ویتامین B6 باعث کاهش دفع اگزالات می شود .(vitamin B6-pyridoxine)
HYPERURICOSURIA :
در بیمارانی که سنگ های کلسیمی دارند کاهش دفع اسید اوریک بعد از محدودیت غذاهای پروتئینی و همچنین ترکیبات حاوی PURINE پیشنهاد می شوند هرچند این نکته به طور واضح اثبات نشده است .
HYPOCITRATURIA :
تجویز نمک های الکالین -سیترات (ALKALINE-CITRATE) برای بخشی از درمان سنگ های کلیوی ،دربیمارانی که دچار کاهش دفع سیترات در ادرار هستند توصیه می شوند .اگرچه مصرف این ترکیبات هم هزینه زیادی داشته وهم به دلیل عوارض دستگاه گوارش ممکن است محدود شود .
افزایش مصرف میوه و سبزیجات به استثناء آنهایی که حاوی اگزالایت هستند ،می تواند دفع سیترات در ادرار را باعث شده و اثر محافظتی در ایجاد سنگ دارد ،CITRUS (انواع لمون ها LEMON) و همچنین پرتغال و گریپفروت ، لیمو ترش و میوه های غیر سیتروس (NON-CITRUS) مانند ملون(MELON) منابع اصلی غذائی جهت ترکیبات سیترات می باشند و چندین تحقیق نشان دهنده تاثیر به سزای این ترکیبات در درمان سنگ های کلیوی دارد .
کودکان:
در کودکان محدودیت مصرف کلسیم توصیه نمی شود اما محدودیت مصرف نمک و همچنین جایگزین مصرف پتاسیم در این دوره سنی پیشنهاد می شود. همچنین در کودکان مصرف مقادیر زیادی آب به راحتی توصیه می شود .مصرف میوه و سبزیجات به اندازه کافی و همچنین رژیم هائی که میزان شکلات و کلا(cola نوشابه های گازدار) محدود دارند ،جزءرژیم های تغذیه ای در کودکان پذیرفته شده است .درکودکان رژیم های غذائی با میزان نسبتاٌ پائین پروتئین کمتر از 20 گرم درروز و کمتراز 2گرم نمک در روزو همچنین مصرف بیشتر3لیتر آب در روزدر کودکانی که دچار دفع سیستئین هستند توصیه می شود (cystinuria) .محدودیت مصرف سدیم و همچنین مصرف مقادیر کافی وبالای پتاسیم ،منیزیم و سیترات در گروههای سنی جهت کاهش ریسک تولید سنگ و همچنین کاهش ایجاد فشار خون پیشنهاد می شود ،همچنین جهت پیشگیری از کاهش حجم کلسیم استخوان رژیم های غذائی دارای1200 میلی گرم روزانه کلسیم پیشنهاد می شود لیکن مقادیر بیشتر کلسیم در روز نیاز نمی باشد.
Arch ital urol androl 2015-gul7