بررسی حجم طبیعی پروستات در مردان بر اساس سن: داده‌های بالینی و تفسیر بالینی
مقدمه
پروستات یکی از اندام‌های حیاتی دستگاه ادراری-تناسلی مردان است که در مسیر
خروجی مثانه قرار دارد و نقش کلیدی در تولید مایع منی ایفا می‌کند. با افزایش سن، معمولاً شاهد افزایش تدریجی حجم پروستات هستیم. این افزایش در بسیاری موارد فیزیولوژیک است، اما در برخی افراد ممکن است باعث بروز علائم انسدادی و نیاز به ارزیابی بالینی دقیق گردد.
شناخت بازه‌های طبیعی حجم پروستات بر اساس سن می‌تواند در افتراق بین بزرگ‌شدگی خوش‌خیم پروستات (BPH)، سرطان پروستات و سایر اختلالات کاربرد بالینی فراوانی داشته باشد.
فیزیولوژی رشد پروستات
پروستات از نظر ساختاری به سه ناحیه تقسیم می‌شود: ناحیه مرکزی، ناحیه محیطی و ناحیه ترانزیشنال. رشد فیزیولوژیک عمدتاً در ناحیه ترانزیشنال و تحت تأثیر هورمون‌های آندروژن مانند دی‌هیدروتستوسترون (DHT) صورت می‌گیرد. به‌طور طبیعی پس از بلوغ، پروستات از حدود 15 تا 20 سی‌سی به تدریج افزایش یافته و در سنین میانسالی و سالمندی به حجم‌های بالاتری می‌رسد.
مقادیر میانگین حجم پروستات بر حسب دهه‌های سنی
اطلاعات زیر از مطالعات متعدد مبتنی بر سونوگرافی ترانس‌رکتال و MRI پروستات به دست آمده است:
| گروه سنی (سال) | میانگین حجم پروستات | دامنه طبیعی (±۲ انحراف معیار) |
|---|---|---|
| ۲۰–۲۹ | ~۲۰ سی‌سی | ۱۵–۲۵ سی‌سی |
| ۳۰–۳۹ | ~۲۱–۲۳ سی‌سی | ۱۶–۲۸ سی‌سی |
| ۴۰–۴۹ | ~۲۵–۳۰ سی‌سی | ۲۰–۳۵ سی‌سی |
| ۵۰–۵۹ | ~۳۰–۳۵ سی‌سی | ۲۵–۴۵ سی‌سی |
| ۶۰–۶۹ | ~۳۵–۴۰ سی‌سی | ۳۰–۵۰ سی‌سی |
| ۷۰–۷۹ | ~۴۰–۴۵ سی‌سی | ۳۰–۶۰ سی‌سی |
| ۸۰ به بالا | ~۴۵–۵۰ سی‌سی | ۳۵–۷۰ سی‌سی |
توجه: افزایش حجم پروستات لزوماً به معنای وجود بیماری نیست. در بسیاری از مردان سالمند، بزرگ‌شدگی پروستات بدون علامت و از نوع خوش‌خیم است.
تفسیر بالینی
-
افزایش حجم پروستات در مردان بالای ۵۰ سال رایج است و در غیاب علائم ادراری یا یافته‌های غیر طبیعی در آزمایش PSA معمولاً نیاز به اقدام خاصی ندارد.
-
اندازه پروستات لزوماً با شدت علائم انسدادی (LUTS) همخوانی ندارد. موقعیت بزرگ‌شدگی، به‌ویژه در ناحیه میانی که به درون مثانه فشار وارد می‌کند، اهمیت بیشتری دارد.
-
حجم پروستات >۳۰ سی‌سی در مردان بالای ۵۰ سال نسبتاً شایع است و باید در کنار علائم، PSA و معاینه رکتال (DRE) ارزیابی گردد.
-
افزایش ناگهانی یا غیرطبیعی حجم یا افزایش در ناحیه محیطی ممکن است نشانه‌ای از سرطان پروستات باشد و نیاز به بررسی بیشتر دارد (MRI، بیوپسی).
رشد سالانه پروستات
مطالعات طولی نشان می‌دهند که حجم پروستات پس از ۵۰ سالگی به‌طور میانگین سالانه ۰.۶ تا ۱ سی‌سی افزایش می‌یابد. این روند با عوامل ژنتیکی، فعالیت آنزیم 5-آلفا ردوکتاز، وضعیت هورمونی و سبک زندگی مرتبط است.
جمع‌بندی
بررسی حجم پروستات بر اساس سن یک ابزار سودمند در تفسیر یافته‌های تصویربرداری و تصمیم‌گیری بالینی در زمینه بیماری‌های پروستات است. اگرچه حجم پروستات می‌تواند اطلاعات مفیدی ارائه دهد، ولی تصمیم‌گیری نهایی باید با در نظر گرفتن علائم بالینی، سطح PSA، معاینه فیزیکی و یافته‌های تصویربرداری تکمیلی انجام شود.
منابع (References)
-
Oelke M, Bachmann A, Descazeaud A, et al. EAU Guidelines on the treatment and diagnosis of BPH. Eur Urol. 2013;64(1):118–140.
-
Watanabe H, Terai A, Ogawa T, et al. Development and aging changes of the prostate. Acta Urol Jpn. 1992;38(8):765–772.
-
Park SW, Kim SH, Kim YJ, et al. Age-related changes in prostate volume measured by MRI in healthy men. Korean J Radiol. 2011;12(6):597–600.
-
Barry MJ, Fowler FJ Jr, Bin L, et al. Natural history of benign prostatic hyperplasia. Urology. 1997;49(5 Suppl):46–52.
-
Meigs JB, Barry MJ, Giovannucci E, et al. Risk factors for clinical benign prostatic hyperplasia. J Clin Epidemiol. 2001;54(9):935–944.
