IUGR و سونوگرافی کالر داپلر
سونوگرافی داپلر رنگی : colour Doppler ultrasonography
سونوگرافی داپلر نوعی از سونوگرافی است که با استفاده از اثر داپلر تصاویری از حرکت بافت‌ها و مایعات در بدن (معمولاً خون) فراهم آورده به‌علاوه، سرعت نسبی آنها را نسبت به مبدل فراصوت نیز به دست می‌آورد. در سونوگرافی داپلر با محاسبه شیفت فرکانسی ایجاد شده در اکوی دریافتی از نمونه توسط مبدل فراصوت، سرعت و جهت حرکت خون یا بافت متحرک اندازه‌گیری می‌شود.
به‌طور مثال می‌توان سرعت و جهت حرکت جریان خون درون سرخرگ یا جریان خون خروجی از دریچه‌های قلب را تعیین کرد. برای به تصویر کشیدن سرعت و جهت حرکت از داپلر رنگی (Color Doppler) یا داپلر جریان رنگی (Color flow Doppler) استفاده می‌شود که در آن سرعت خون با توجه به مقیاس رنگی در نظر گرفته شده، با یک رنگ به خصوص نشان داده می‌شود.
تصویر رنگی داپلر معمولاً با تصویر معمول دوبعدی و سیاه و سفید سونوگرافی (Brightness mode) ترکیب می‌شود و تصویر سونوگرافی داپلکس را ایجاد می‌کند که تصویر آناتومی محل مورد بررسی را نیز به صورت همزمان نشان می‌دهد.
موارد استفاده :
سونوگرافی داپلر در بسیاری از حوزه‌ها قابل استفاده میباشد. به عنوان مثال، برای مطالعات قلبی-عروقی (سونوگرافی سیستم عروقی و قلب) و اندازه‌گیری جریان خون معکوس سیستم عروقی در بیماری پرفشاری ورید باب در کبد از این تصویربرداری استفاده می‌شود.
مکانیسم عملکرد داپلر :
نحوه عملکرد
اطلاعات به‌دست آمده از سونوگرافی داپلر به صورت داپلر طیفی که در آن سرعت خون در طی زمان نشان داده می‌شود یا با استفاده از تصاویر نشان داده می‌شوند. تصاویر مورد استفاده شامل داپلر رنگی و داپلر توان (Power Doppler) میباشد. در داپلر رنگی سرعت و جهت حرکت خون از روی شیفت فرکانسی سیگنال داپلر اندازه‌گیری شده و به‌وسیله رنگ نمایش داده می‌شود اما در داپلر توان دامنه سیگنال داپلر یا دامنه فرکانس‌های شیفت یافته اندازه‌گیری شده و از آن برای شناسایی مواد متحرک استفاده می‌شود و هر دامنه را با رنگ‌های متفاوت نشان می‌دهند.
دستگاه‌های فراصوت امروزی از داپلر با امواج پالسی (Pulsed wave Doppler) برای اندازه‌گیری سرعت استفاده می‌کنند. در این روش دستگاه تولیدکننده پالس فراصوت رشته‌ای از پالس‌ها را ارسال و سپس دریافت می‌کند در این روش شیفت فرکانسی هر فاز در نظر گرفته نمی‌شود زیرا پالس‌ها کوتاه بوده و اندازه‌گیری شیفت فرکانسی ممکن نمی‌باشد بلکه به جای آن تغییرات فاز پالس اندازه‌گیری می‌شود و از روی تغییرات فاز اندازه‌گیری شده در طی زمان به وسیله پالس‌های کوتاه ارسال شده و دریافت شده، شیفت فرکانسی را محاسبه می‌کنند.
برتری اصلی استفاده از داپلر با امواج پالسی نسبت به استفاده از داپلر موج پیوسته (Continuous Wave Doppler) وجود اطلاعات وابسته به مکان در داپلر با امواج پالسی میباشد که فاصله مکان مورد بررسی تا مبدل فراصوت را مشخص می‌کند. این فاصله از روی اختلاف زمانی بین ارسال و دریافت پالس توسط دستگاه و دانستن سرعت صوت در محیط به‌دست می‌آید. از جمله معایب داپلر با امواج پالسی امکان رخداد پدیده الیاسینگ در آن میباشد. لغت فراصوت داپلر (Doppler ultrasound) و سونوگرافی داپلر (Doppler sonography) برای هر دو نوع مکانیزم داپلر موج پیوسته و داپلر با امواج پالسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
باید این نکته را در نظر داشت که استانداردی برای نمایش رنگ در داپلر رنگی وجود ندارد. بعضی از آزمایشگاه‌ها برای نمایش سرخرگ از رنگ قرمز و نمایش سیاهرگ از رنگ آبی استفاده می‌کنند. بعضی از رگ‌ها شامل قسمت‌هایی هستند که خون در آنها به سمت مبدل در جریان است و در عین حال قسمت‌هایی را دارا میباشند که خون در آنها از مبدل دور می‌شوند این اتفاق باعث تصویرسازی غیر منطقی با استفاده از رنگ در رگ‌هایی می‌شود که قسمتی از آنها سرخرگ و قسمتی سیاهرگ میباشد. آزمایشگاه‌های دیگر نیز از رنگ قرمز برای نشان دادن جریان به سمت مبدل و از رنگ آبی برای نمایش جریان دور شونده از مبدل استفاده می‌کنند.
سونوگرافی داپلر و IUGR یا کاهش رشد جنینی در رحم :
تاخیر رشد داخل رحمی (IUGR) به دلیل نارسایی عروقی فتوپلاسانتال در کشورهای در حال توسعه مانند هند و کشور های آسیایی و آفریقایی شایع است.
علل IUGR یا کاهش رشد پیشرفته و عقب ماندگی رشد جنینی داخل رحم میتواند به دلا یل متعدد از جمله : مکلات مادر ؛ جنین ؛ جفت و اختلالات ژنتیک باشد.
به دلیل عدم آگاهی ، بیماران قبل از زایمان اغلب در سه ماهه سوم بارداری خود برای اولین معاینه سونوگرافی حاضر می شوند. تغییرات در شکل موج و شاخص های داپلر عروق مغزی میانی جنین (MCA) ، شریان بندناف و عروق رحمی دو طرفه به طور گسترده در مطالعات مختلف شرح داده شده است. با این حال ، نقش هر پارامتر داپلر در واقع پیش بینی کاهش وزن هنگام تولد (برای سن حاملگی) در سه ماهه سوم اغلب قابل بحث و ناامید کننده است لذا بایستی در طی دوران بارداری مونیتورینگ جنینی در هر ۳ دوره بررسی شود. ( منظور از ۳ دوره : ۳ تریمستر بارداری میباشد.یعنی دوره های ۳ ماهه)
شناسایی IUGR
این شاخص ها نسبت به اندازه گیری معمول اولتراسونیک نسبت HC / AC مقایسه شده و با وزن تولد بعدی همبستگی داشتند.
جنین ها در مقایسه با "نمودارهای پیری حاملگی هدلوک" استاندارد عقب مانده رشد تلقی می شوند. اگر پارامتر جنین در حد SD 2SD باشد ( یعنی در محدوده دو انحراف معیار از میانگین مربوط به سن بارداری )، آن را طبیعی می دانند. با این حال ، اگر بیش از 2SD کمتر از میانگین سن حاملگی برای یک هفته خاص از بارداری باشد ، آن را غیر طبیعی می دانند. BPD ، HC ، FL و AC همه به این ترتیب جدول بندی شده و با نمودارهای استاندارد مقایسه می شوند.
محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR) ، وضعیتی که به دلایل مختلف رخ می دهد ، دلیل مهمی در مرگ و میر جنین و نوزاد است که به عنوان سرعت رشد جنین تعریف شده است که با توجه به پتانسیل رشد آن نوزاد خاص ، کمتر از حد طبیعی است. معمولاً از IUGR و سن کوچک حاملگی یا SGA به جای یکدیگر در ادبیات استفاده می شود ، حتی اگر تفاوت های جزئی بین آنها وجود داشته باشد. SGA به عنوان داشتن وزن هنگام تولد کمتر از دو انحراف معیار کمتر از میانگین یا کمتر از صدک وزن یک تولد مخصوص جمعیت برای سن حاملگی تعریف شده است.لیکن این گروه اختلالات ناشی از هیپوکسی یا کاهش اکسیژن جنینی و یا سایر اختلالات جنین های IUGR را ندارند.
ا نوزادان IUGR مشکلات حاد نوزادی زیادی دارند که شامل خفگی در حاملگی ، هیپوترمی ، افت قند خون و پلی سیتمی است.
عوارض احتمالی طولانی مدت ناشی از IUGR شامل عقب ماندگی رشد ، معلولیت های بزرگ و ظریف رشد عصبی ، اختلالات شناختی یا cognitive میباشند.